LöSeV
Lösev Hakkında
ÇOCUKLUK ÇAĞINDA LÖSEMİLER:
Çocukluk çağındaki kanser vakalarının %35'ini lösemiler oluşturur ve birinci sıradadır. Lösemiler hücre cinsine göre; ALL (Akut Lenfoblastik Lösemi) ve AML (Akut Myeloblastik Lösemi) olmak üzere 2 ana gruba ayrılır. Kendi içlerinde de alt sınıflar tanımlanabilir.Türkiye'de her yıl 16 yaşın altında 1200-1500 yeni lösemili çocuk vakası bildirilmektedir.
Lösemi nedenleri henüz tam olarak aydınlatılmamıştır. Sitogenetik ve moleküler tekniklerdeki yeni gelişmelerle; genetik yatkınlıklar, radyasyon, benzen ve türevleri (bali, vs.), böcek ilaçları gibi kimyasal maddeler, bazı kalıtsal hastalıklar ve bazı viral hastalıkların hep birlikte lösemiye neden oldukları çalışmalarla gösterilmiştir. Lösemi her yaşta görülmektedir. En sık çocukluk çağında 2-5 yaşlarında artmaktadır. 1 yaşın altında, 10 yaşın üstündeki yeni vakalarda tedaviye cevap azalmaktadır.
Herhangi bir etkiyle damarlarımızda dolaşan kanın esas yapım yeri olan kemik iliğimizdeki ana hücrelerde oluşan şifre değişikliği ile blast adını verdiğimiz olgun olmayan kan hücrelerinde artış meydana gelmektedir. Bu hücreler hızla yayılarak kemik iliğini, lenf bezlerini, dalağı, karaciğeri, bey,n ve merkezi sinir sistemini tutmaktadır.
BELİRTİLERİ:
Çocuklarda lösemi hastalığının belirtileri:
İştahsızlık
Kansızlık
Zayıflama
Bacaklarda kemik ağrıları
Cilt altında kanamaları (kırmızı noktalar veya morarmalar)
Burun ve dişeti kanamaları
Ateş
ilk gözlenen bulgulardır.Ayrıca yayıldığı organlara ait belirtiler, örneğin başağrısı, kusma, karın ağrısı, görme bozuklukları önem taşıyabilir. Bu yakınmalarla müracaat ettikleri çocuk hematoloji (kan hastalıkları) uzmanlarınca yapılan muayenede çoğunlukla karaciğer ve dalak büyümesi, lenf bezlerinde genişleme, kanama bulguları tespit edilebilir.
Yapılan kan, kemik iliği, hücre tipini belirleme ve genetik tetkikler sonucu kesin tanı konulabilir.
Tanıdaki ayrıntılı testler genellikle lösemi tiplerini, tedavi prensiplerini belirlemede yardımcı olacaktır.
Tedavi öncelikle genel durumun düzeltilmesi yöntemleri ile başlar. Bu safhada kan veya kanın içindeki özel hücrelerini donörlerden (gönüllü kan verici kişi) alınarak lösemili hastaya verilmesi, enfeksiyon mevcutsa gerekli mücadelelerin yapılması, böbreklerin, karaciğer ve kalbin kemoterapi ilaçlarının yan etkilerinden korunma önlemlerinin alınması çok önemlidir.
Ayrıca hastaların ve ailelerin hastalık hakkında bilgilendirilmesi, löseminin umutsuz değil, tersine iyi bir tedavi ve moral desteği ile lösemide %85'lere varan oranda iyileşmenin sağlandığının açıklanması tedavinin ikinci basamağıdır.
TEDAVİ ESASLARI ve İLK TEDAVİ:
Çok yüksek doz, birbirinden farklı en az 6 çeşit ilacın 4-6 hafta içerisinde damardan ve ağızdan verilmesidir. Burada amaç, blast adı verilen kötü huylu ana hücrelerin yok edilmesidir.
Ancak bu kemoterapi ilaçları, maalesef yalnızca kötü hücreleri etkilememekte, vücudumuzun iyi, faydalı hücrelerini de yok etmektedir. Bu nedenle, çocuklarımızın saçları dökülmekte, ağızlarında, bağırsaklarında yaralar açılmakta, halsizleşmektedirler. Yine, vücudumuzu enfeksiyonlara karşı koruyan savunma hücreleri de ilaçlarla yok edildiğinden immün sistem yıkılmakta, en ufak bir mikrop, hastalık etkeni dahi tüm vücuda yayılıp ağır ateşli enfeksiyonlara neden olmaktadır.
Bu nedenle lösemili çocuklarımız etraflarındaki insanlardan, havadan, sudan mikrop almamak ve korunmak için maske takmaktadırlar.
ÇOCUKLUK ÇAĞINDA LÖSEMİLER:
Çocukluk çağındaki kanser vakalarının %35'ini lösemiler oluşturur ve birinci sıradadır. Lösemiler hücre cinsine göre; ALL (Akut Lenfoblastik Lösemi) ve AML (Akut Myeloblastik Lösemi) olmak üzere 2 ana gruba ayrılır. Kendi içlerinde de alt sınıflar tanımlanabilir.Türkiye'de her yıl 16 yaşın altında 1200-1500 yeni lösemili çocuk vakası bildirilmektedir.
Lösemi nedenleri henüz tam olarak aydınlatılmamıştır. Sitogenetik ve moleküler tekniklerdeki yeni gelişmelerle; genetik yatkınlıklar, radyasyon, benzen ve türevleri (bali, vs.), böcek ilaçları gibi kimyasal maddeler, bazı kalıtsal hastalıklar ve bazı viral hastalıkların hep birlikte lösemiye neden oldukları çalışmalarla gösterilmiştir. Lösemi her yaşta görülmektedir. En sık çocukluk çağında 2-5 yaşlarında artmaktadır. 1 yaşın altında, 10 yaşın üstündeki yeni vakalarda tedaviye cevap azalmaktadır.
Herhangi bir etkiyle damarlarımızda dolaşan kanın esas yapım yeri olan kemik iliğimizdeki ana hücrelerde oluşan şifre değişikliği ile blast adını verdiğimiz olgun olmayan kan hücrelerinde artış meydana gelmektedir. Bu hücreler hızla yayılarak kemik iliğini, lenf bezlerini, dalağı, karaciğeri, bey,n ve merkezi sinir sistemini tutmaktadır.
BELİRTİLERİ:
Çocuklarda lösemi hastalığının belirtileri:
İştahsızlık
Kansızlık
Zayıflama
Bacaklarda kemik ağrıları
Cilt altında kanamaları (kırmızı noktalar veya morarmalar)
Burun ve dişeti kanamaları
Ateş
ilk gözlenen bulgulardır.Ayrıca yayıldığı organlara ait belirtiler, örneğin başağrısı, kusma, karın ağrısı, görme bozuklukları önem taşıyabilir. Bu yakınmalarla müracaat ettikleri çocuk hematoloji (kan hastalıkları) uzmanlarınca yapılan muayenede çoğunlukla karaciğer ve dalak büyümesi, lenf bezlerinde genişleme, kanama bulguları tespit edilebilir.
Yapılan kan, kemik iliği, hücre tipini belirleme ve genetik tetkikler sonucu kesin tanı konulabilir.
Tanıdaki ayrıntılı testler genellikle lösemi tiplerini, tedavi prensiplerini belirlemede yardımcı olacaktır.
Tedavi öncelikle genel durumun düzeltilmesi yöntemleri ile başlar. Bu safhada kan veya kanın içindeki özel hücrelerini donörlerden (gönüllü kan verici kişi) alınarak lösemili hastaya verilmesi, enfeksiyon mevcutsa gerekli mücadelelerin yapılması, böbreklerin, karaciğer ve kalbin kemoterapi ilaçlarının yan etkilerinden korunma önlemlerinin alınması çok önemlidir.
Ayrıca hastaların ve ailelerin hastalık hakkında bilgilendirilmesi, löseminin umutsuz değil, tersine iyi bir tedavi ve moral desteği ile lösemide %85'lere varan oranda iyileşmenin sağlandığının açıklanması tedavinin ikinci basamağıdır.
TEDAVİ ESASLARI ve İLK TEDAVİ:
Çok yüksek doz, birbirinden farklı en az 6 çeşit ilacın 4-6 hafta içerisinde damardan ve ağızdan verilmesidir. Burada amaç, blast adı verilen kötü huylu ana hücrelerin yok edilmesidir.
Ancak bu kemoterapi ilaçları, maalesef yalnızca kötü hücreleri etkilememekte, vücudumuzun iyi, faydalı hücrelerini de yok etmektedir. Bu nedenle, çocuklarımızın saçları dökülmekte, ağızlarında, bağırsaklarında yaralar açılmakta, halsizleşmektedirler. Yine, vücudumuzu enfeksiyonlara karşı koruyan savunma hücreleri de ilaçlarla yok edildiğinden immün sistem yıkılmakta, en ufak bir mikrop, hastalık etkeni dahi tüm vücuda yayılıp ağır ateşli enfeksiyonlara neden olmaktadır.
Bu nedenle lösemili çocuklarımız etraflarındaki insanlardan, havadan, sudan mikrop almamak ve korunmak için maske takmaktadırlar.
TEDAVİ METODLARI:
Lösemi hastalığının tedavisindeki temel prensip kemik iliğindeki ana kan hücrelerinde oluşan şifre değişikliği ile olgun olmayan blast adı verilen hücrelerin çoğalmasını durdurmak ve sonrasında normal kan elemanlarının yapılmasını sağlamaktır.
Kötü huylu blast hücreler çok hızlı çoğalırlar. Bunlar olgunluk ve çoğalma zamanlarına göre çeşitli evrelere ayrılırlar: 1) Mitoz, 2) G devresi, 3) S devresidir. Tedavideki amaç; birbirinden farklı etkilerdeki ilaçların bir program çerçevesinde uzun süre kullanılarak tüm safhalardaki blastların öldürülmesidir.
Yaklaşık 3 yıl süren tedavide 4 safha yer alır:
1- YÜKLEME TEDAVİSİ (Balyoz Harekatı):
Birbirinden farklı 5-6 çeşit ilaç damardan aynı anda verilir. Amaç kötü huylu hücrelerin 2 ay içerisinde hızla öldürülmesidir. Vücudumuzu işgal etmiş düşman kuvvetlerine karşı dost birliklerin topla, tüfekle, bombayla taarruzudur. Adeta bir Kurtuluş Savaşı başlamıştır.
2- PEKİŞTİRME TEDAVİSİ (Jet Tesiri):
Paniğe kapılan, dağılan kötü hücreler hemen kendilerini korumak, direnebilmek için zırhlara bürünmekte, gizlenmekte ve çoğalmaya çalışmaktadır. Vücudumuzun silahlı kuvvetleri ile birlikte dost güçler havadan, karadan ve denizden düşmana bombalarla saldırmaktadır. 3-4 ay süren bu tedavide çok yüksek doz birbirinden farklı tesirli ilaçlar damardan verilmektedir.
İşte bu sırda maalesef vücudumuzdaki faydalı hücreler de ölmekte, saçlar dökülmekte, ağızda yaralar çıkmaktadır.
3- ÖNLEYİCİ TEDAVİ (İstihbarat):
Kemik iliğinde yenilmiş, parçalanmış, dağılmış düşman hücrelerinin beyin ve sinir sistemi ve üreme organlarımıza yerleşerek, sinsi sinsi faaliyete geçmelerini önleyici tedavidir. Bazı durumlarda radyoterapi (ışın tedavisi) uygulanabilir. Bir nevi gizli servis işlevini üstlenirler.
4- YENİDEN ÖRGÜTLENMEYE İZİN VERMEYEN DEVAMLILIK TEDAVİSİ:
Amaç artık tamamen yok edilmiş düşman hücrelerinin vücudumuzda herhangi bir şekilde yeniden çoğalmalarını önlemektir. En son blast yok edilinceye kadar tek tek bulunup parçalanması sağlanır. Yaklaşık 2.5-3 yıl kadar devam eder.
TEKRARLAYABİLİR Mİ?
Toplam 3-3.5 yıl süren tedavi sonunda % 85'lere varan oranda tamamen iyileşme sağlanır. Tedavi sonrasında yalnızca kontrollerle izlenen çocuklarımız, tüm sağlılı kardeş ve arkadaşları gibi normal yaşantılarını sürdürürler. hepimizde olabileceği gibi hastalığı yenmiş bireylerde de löseminin yeniden görülme olasılığı az da olsa vardır. Bu durumlarda da benzer tedaviler ve/veya kemik iliği nakli uygulanabilir.
TEDAVİ PROGRAMLARI:
Kemoterapide seçilen ilaçlar ve hangi zamanlarda, ne dozlarda verilecekleri uzun süren deneyler ve uygulamalar sonrasında belirlenmektedir. Türkiye'den de birçok değerli bilim adamının katıldığı bu çalışmalar, Hematoloji dergilerinde, kongrelerde açıklanmakta ve kullanıma sunulmaktadır. Oluşturulan bilimsel kurumlarda tedavinin başarısı ya da başarısızlıkları izlenmekte ve sonuçları değerlendirilmektedir. Aksayan noktalar, ulusal ve uluslararası bilimsel kurullarda değerlendirilerek yeni ilaçlar, yeni dozlar ya da değişik metodlar uygulamaya konulmaktadır.
KEMOTERAPİ İLAÇLARI:
Lösemi teavisine özgü ilaçların tümü maalesef yurtdışından temin edilmektedir. nakliye sırasında bozulmaması, uygun koşullarda sulandırılması, ısıdan ve ışıktan korunması, istenen sürede ve hızda verilmesi ve damar dışına kaçırılmaması gibi son derece zor ve titiz çalışmaların bir arada olması gerekir.
MALİYET:
Tedavide kullanılan ilaçlar son derece pahalıdır. Bir kutusu 100 milyon lira civarındadır. Yüzlerce şişe ilaç kullanılmaktadır. Kateterleri, kitleri, serumları, kan ürünleri hesaplanacak olursa tedavi maliyeti yüz milyarlarca lirayı bulmaktadır.
LÖSEMİLİ ÇOCUKLAR VE AİLELERİNİN PROBLEMLERİ:
Okuldan uzak kalmak Arkadaşları tarafından dışlanmak Toplumun bu çocukların iyileşme şansının olmadığını düşünmesi Maske yüzünden hastalığın bulaşıcı olduğunun düşünülmesi Çocukların sosyal etkinliklere katılamamaları (Sinema, tiyatro, ...) Çocukların sevdikleri yiyeceklerden uzak durma zorunluluğu Kan bulamamak Parasızlık Hastanede çocuklarına refakat etmek isteyen ailelerin iş yerlerinden çok sık izin almaları sonucu işlerine son verilmesi TEDAVİ METODLARI:
Lösemi hastalığının tedavisindeki temel prensip kemik iliğindeki ana kan hücrelerinde oluşan şifre değişikliği ile olgun olmayan blast adı verilen hücrelerin çoğalmasını durdurmak ve sonrasında normal kan elemanlarının yapılmasını sağlamaktır.
Kötü huylu blast hücreler çok hızlı çoğalırlar. Bunlar olgunluk ve çoğalma zamanlarına göre çeşitli evrelere ayrılırlar: 1) Mitoz, 2) G devresi, 3) S devresidir. Tedavideki amaç; birbirinden farklı etkilerdeki ilaçların bir program çerçevesinde uzun süre kullanılarak tüm safhalardaki blastların öldürülmesidir.
Yaklaşık 3 yıl süren tedavide 4 safha yer alır:
1- YÜKLEME TEDAVİSİ (Balyoz Harekatı):
Birbirinden farklı 5-6 çeşit ilaç damardan aynı anda verilir. Amaç kötü huylu hücrelerin 2 ay içerisinde hızla öldürülmesidir. Vücudumuzu işgal etmiş düşman kuvvetlerine karşı dost birliklerin topla, tüfekle, bombayla taarruzudur. Adeta bir Kurtuluş Savaşı başlamıştır.
2- PEKİŞTİRME TEDAVİSİ (Jet Tesiri):
Paniğe kapılan, dağılan kötü hücreler hemen kendilerini korumak, direnebilmek için zırhlara bürünmekte, gizlenmekte ve çoğalmaya çalışmaktadır. Vücudumuzun silahlı kuvvetleri ile birlikte dost güçler havadan, karadan ve denizden düşmana bombalarla saldırmaktadır. 3-4 ay süren bu tedavide çok yüksek doz birbirinden farklı tesirli ilaçlar damardan verilmektedir.
İşte bu sırda maalesef vücudumuzdaki faydalı hücreler de ölmekte, saçlar dökülmekte, ağızda yaralar çıkmaktadır.
3- ÖNLEYİCİ TEDAVİ (İstihbarat):
Kemik iliğinde yenilmiş, parçalanmış, dağılmış düşman hücrelerinin beyin ve sinir sistemi ve üreme organlarımıza yerleşerek, sinsi sinsi faaliyete geçmelerini önleyici tedavidir. Bazı durumlarda radyoterapi (ışın tedavisi) uygulanabilir. Bir nevi gizli servis işlevini üstlenirler.
4- YENİDEN ÖRGÜTLENMEYE İZİN VERMEYEN DEVAMLILIK TEDAVİSİ:
Amaç artık tamamen yok edilmiş düşman hücrelerinin vücudumuzda herhangi bir şekilde yeniden çoğalmalarını önlemektir. En son blast yok edilinceye kadar tek tek bulunup parçalanması sağlanır. Yaklaşık 2.5-3 yıl kadar devam eder.
TEKRARLAYABİLİR Mİ?
Toplam 3-3.5 yıl süren tedavi sonunda % 85'lere varan oranda tamamen iyileşme sağlanır. Tedavi sonrasında yalnızca kontrollerle izlenen çocuklarımız, tüm sağlılı kardeş ve arkadaşları gibi normal yaşantılarını sürdürürler. hepimizde olabileceği gibi hastalığı yenmiş bireylerde de löseminin yeniden görülme olasılığı az da olsa vardır. Bu durumlarda da benzer tedaviler ve/veya kemik iliği nakli uygulanabilir.
TEDAVİ PROGRAMLARI:
Kemoterapide seçilen ilaçlar ve hangi zamanlarda, ne dozlarda verilecekleri uzun süren deneyler ve uygulamalar sonrasında belirlenmektedir. Türkiye'den de birçok değerli bilim adamının katıldığı bu çalışmalar, Hematoloji dergilerinde, kongrelerde açıklanmakta ve kullanıma sunulmaktadır. Oluşturulan bilimsel kurumlarda tedavinin başarısı ya da başarısızlıkları izlenmekte ve sonuçları değerlendirilmektedir. Aksayan noktalar, ulusal ve uluslararası bilimsel kurullarda değerlendirilerek yeni ilaçlar, yeni dozlar ya da değişik metodlar uygulamaya konulmaktadır.
KEMOTERAPİ İLAÇLARI:
Lösemi teavisine özgü ilaçların tümü maalesef yurtdışından temin edilmektedir. nakliye sırasında bozulmaması, uygun koşullarda sulandırılması, ısıdan ve ışıktan korunması, istenen sürede ve hızda verilmesi ve damar dışına kaçırılmaması gibi son derece zor ve titiz çalışmaların bir arada olması gerekir.
MALİYET:
Tedavide kullanılan ilaçlar son derece pahalıdır. Bir kutusu 100 milyon lira civarındadır. Yüzlerce şişe ilaç kullanılmaktadır. Kateterleri, kitleri, serumları, kan ürünleri hesaplanacak olursa tedavi maliyeti yüz milyarlarca lirayı bulmaktadır.
LÖSEMİLİ ÇOCUKLAR VE AİLELERİNİN PROBLEMLERİ:
Okuldan uzak kalmak Arkadaşları tarafından dışlanmak Toplumun bu çocukların iyileşme şansının olmadığını düşünmesi Maske yüzünden hastalığın bulaşıcı olduğunun düşünülmesi Çocukların sosyal etkinliklere katılamamaları (Sinema, tiyatro, ...) Çocukların sevdikleri yiyeceklerden uzak durma zorunluluğu Kan bulamamak Parasızlık Hastanede çocuklarına refakat etmek isteyen ailelerin iş yerlerinden çok sık izin almaları sonucu işlerine son verilmesi KEMİK İLİĞİ NAKLİ NEDİR?
Çocukluk çağı lösemilerinde esas olan ilaçla tedavidir. Toplam 3-3.5 yıl süren kemoterapi sonunda % 85'lere varan oranda tamamen iyileşme sağlanır. Tedaviye cevap alınamayan vakalarda ve bazı özel durumlarda kemik iliği nakli uygulanabilir (%5-10 oranında).
TEDAVİNİ ESASLARI NELERDİR?
Kemik iliği naklinde temel prensip, kan hücrelerinin yapımını sağlayan ana-kök hücrelerin sağlam bireylerden (verici-donör) alınarak lösemi hastasına verilmesidir. Böylece normal kan yapımı sağlanmış olur.
KİMLERDEN KEMİK İLİĞİ ANA-KÖK HÜCRELERİ ALINIR?
1- Doku grupları (HLA) uygun kardeşlerden veya nadiren diğer aile bireylerinden (ALLOJENİK).
2- Doku grupları (HLA) uygun akraba olmayan vericilerden (Kemik İliği Doku Bilgi Bankası aracılığıyla).
3- Hastanın kendi kemik iliğinin dondurularak saklanması ve gerektiğinde verilmesi.
4- Damarlarımızda dolaşan kanın içindeki ana-kök hücrelerin özel bir yöntemle toplanarak hastaya verilmesi.
5- Göbek Kordonu Kanı: Yeni doğan kardeşin ana-kök hücrelerden zengin plasentasından (eş) toplanan kanın kullanılması.
NASIL KEMİK İLİĞİ ALINIR?
Toplama işlemi ameliyathane koşullarında genel anestezi altında uyutularak yapılır. Özel iğneler kullanılarak kemik içine girilerek ilik enjektörlere çekilir. Belirli miktarda alınan ana-kök hücreler özel torbalarda, filtre edilerek bekletilmeden lösemi hastasına damar yoluyla verilir.
Ana-kök hücrelerin çok çok az bir kısmı alındığından verici-donör için yapılan işlemin hiçbir sakıncası yoktur.
Nakil işlemlerinden sonra 3 hafta içinde sağlam ana-kök hücrelerden kan hücrelerinin hızla yapımı başlar. Verilen kemik iliğinin alıcıda reddini önlemek amacıyla 6 ay kadar koruyucu tedaviler uygulanır.
KEMİK İLİĞİ NAKLİNİN BAŞARI ORANI:
Dünyanın gelişmiş hematoloji merkezlerinde olduğu gibi ülkemizde de kemik iliği nakli başarıyla yapılmaktadır. Löseminin cinsine ve vericinin uygunluğuna göre değişmekle birlikte sonuçlar olumludur. %43 ile %83 oranında başarı elde edilmektedir.
YAN ETKİLERİ:
Alıcı lösemi hastasının kemik iliği nakline hazırlanma aşamasında ve sonrasında çeşitli ciddi komplikasyonlar çıkmaktadır. Geç dönemde de normal kişilere göre 5 kez daha fazla oranda yeniden lösemi ya da çeşitli kanser tipleri ortaya çıkabilir.
Kemik iliği naklinden 1 yıl sonra, lösemili çocuklar sağlıklarına kavuşmakta ve normal yaşantılarına dönebilmektedirler.
Ülkemizde hasta başına ortalama 25.000 dolara malolan kemik iliği nakli, yurt dışında bir sağlık turizmi haline getirilmiş olup 100.000-250.000 dolar harcanmaktadır. Bu nedenle; Türkiye'de daha çok sayıda özelleşmiş kemik iliği nakli merkezinin hizmete açılması yararlı olacaktır.
KEMİK İLİĞİ NAKLİ NEDİR?
Çocukluk çağı lösemilerinde esas olan ilaçla tedavidir. Toplam 3-3.5 yıl süren kemoterapi sonunda % 85'lere varan oranda tamamen iyileşme sağlanır. Tedaviye cevap alınamayan vakalarda ve bazı özel durumlarda kemik iliği nakli uygulanabilir (%5-10 oranında).
TEDAVİNİ ESASLARI NELERDİR?
Kemik iliği naklinde temel prensip, kan hücrelerinin yapımını sağlayan ana-kök hücrelerin sağlam bireylerden (verici-donör) alınarak lösemi hastasına verilmesidir. Böylece normal kan yapımı sağlanmış olur.
KİMLERDEN KEMİK İLİĞİ ANA-KÖK HÜCRELERİ ALINIR?
1- Doku grupları (HLA) uygun kardeşlerden veya nadiren diğer aile bireylerinden (ALLOJENİK).
2- Doku grupları (HLA) uygun akraba olmayan vericilerden (Kemik İliği Doku Bilgi Bankası aracılığıyla).
3- Hastanın kendi kemik iliğinin dondurularak saklanması ve gerektiğinde verilmesi.
4- Damarlarımızda dolaşan kanın içindeki ana-kök hücrelerin özel bir yöntemle toplanarak hastaya verilmesi.
5- Göbek Kordonu Kanı: Yeni doğan kardeşin ana-kök hücrelerden zengin plasentasından (eş) toplanan kanın kullanılması.
NASIL KEMİK İLİĞİ ALINIR?
Toplama işlemi ameliyathane koşullarında genel anestezi altında uyutularak yapılır. Özel iğneler kullanılarak kemik içine girilerek ilik enjektörlere çekilir. Belirli miktarda alınan ana-kök hücreler özel torbalarda, filtre edilerek bekletilmeden lösemi hastasına damar yoluyla verilir.
Ana-kök hücrelerin çok çok az bir kısmı alındığından verici-donör için yapılan işlemin hiçbir sakıncası yoktur.
Nakil işlemlerinden sonra 3 hafta içinde sağlam ana-kök hücrelerden kan hücrelerinin hızla yapımı başlar. Verilen kemik iliğinin alıcıda reddini önlemek amacıyla 6 ay kadar koruyucu tedaviler uygulanır.
KEMİK İLİĞİ NAKLİNİN BAŞARI ORANI:
Dünyanın gelişmiş hematoloji merkezlerinde olduğu gibi ülkemizde de kemik iliği nakli başarıyla yapılmaktadır. Löseminin cinsine ve vericinin uygunluğuna göre değişmekle birlikte sonuçlar olumludur. %43 ile %83 oranında başarı elde edilmektedir.
YAN ETKİLERİ:
Alıcı lösemi hastasının kemik iliği nakline hazırlanma aşamasında ve sonrasında çeşitli ciddi komplikasyonlar çıkmaktadır. Geç dönemde de normal kişilere göre 5 kez daha fazla oranda yeniden lösemi ya da çeşitli kanser tipleri ortaya çıkabilir.
Kemik iliği naklinden 1 yıl sonra, lösemili çocuklar sağlıklarına kavuşmakta ve normal yaşantılarına dönebilmektedirler.
Ülkemizde hasta başına ortalama 25.000 dolara malolan kemik iliği nakli, yurt dışında bir sağlık turizmi haline getirilmiş olup 100.000-250.000 dolar harcanmaktadır. Bu nedenle; Türkiye'de daha çok sayıda özelleşmiş kemik iliği nakli merkezinin hizmete açılması yararlı olacaktır.
Lösemide Sözlük
Allogeneic (Alojenik)
Kemik iliğinin bir kişiden (donör) başka bir kişiye verilmesi.
Autologous (Otolog)
Kişinin önceden çıkarılmış ve saklanmış kendi kemik iliğinin infüzyonu.
Syngeneic (Eşsoylu)
Kemik iliğinin aynı olan ikizlerin birinden alınıp diğerine verilmesi.
Genellikle tüm bulunan tümörler cerrahi ya da ışın tedavisi ile alındıktan sonra, kalan kanser hücrelerini öldürmek için verilen kemoterapi.
Kanser tedavisi süresince birden fazla ilacın kullanılması.
Kas içine enjeksiyonIntravenous (IV) injection
Damar içine enjeksiyon.Subcutaneous injection
Deri altında kaba dokuya enjeksiyon.
Leukopenia: (Lökopeni)Kanda lökosit sayısının azalışı.
A
Akut: 1- Keskin; şiddetli; ağır. 2- Aniden şiddetli belirtilerle başlayan fakat kısa seyir izleyen; akut.
Alopecia: (Alopesi) Saçların kısmen veya tamamen dökülmesi; saç dökülmesi.
Anemi: Çeşitli sebeplere bağlı olarak kanda eritrosit sayısının azalması, hemoglobin ve hematokrit değerlerinin normalin altına düşmesiyle belirgin durum; kansızlık; anemi.
Antiemetic agent: Kusmayı önleyici veya durdurucu ilaç.
Akut lösemi: Hızla ilerleyen lösemi.
Allogeneic bone marrow transplantation: (Alojenik Kemik İliği Nakli) Hastanın kemik iliğini genetik olarak aynı olmamasına rağmen uyuşabilir bir donörden aldığı prosedür.
Antibiyotik: 1- Antibiosis ile ilgili 2- Bazı mantar (küf) ve bakterilerden elde edilen, keza sentetik olarak da hazırlanan mikroorganizmalar üzerine öldürücü veya gelişmelerini durdurucu etkiye sahip madde; antibiyotik.
Anticonvulsant: Konvülsüyonları durduran, önleyen veya kontrol eden ilaç.
Aplastic anemia: (Aplastik Anemi)Kemik iliğinin hücre üretmesindeki başarısızlığından kaynaklanan kanın bazı yerlerindeki yetersizlik.
Absolute neutrophil count (ANC); absolute granulocyte (AGC): Kişinin enfeksiyona karşı savaşabilme belirtisini veren kandaki toplam nötrofil sayısı.
ALL: ALL (Akut Lenfoblastik Lösemi). Löseminin ağırlıkla çocuklarda ortaya çıkan, olgunlaşmamış lenfoblastların frenlenmeyen üretimi olarak tanımlanan akut bir şekli.
AML: AML (Akut Myeloblastik Lösemi) Löseminin olgunlaşmış ve olgunlaşmamış anormal granülositlerin büyük bir hızla artışı ile tanımlanan akut bir şekli.
Alojenik Nakil: iliğin başka bir kişi tarafından bağışlandığı kemik iliği nakli şekli.
B
Bone marrow transplant: (Kemik İliği Nakli)Vericiden alınan kemik iliğinin ven yoluyla alıcı dolaşımına verilmesi; kemik iliği nakli (kemik iliği, sternum veya ilium’dan aspirasyon yoluyla alınır.
Allogeneic (Alojenik)
Kemik iliğinin bir kişiden (donör) başka bir kişiye verilmesi.
Autologous (Otolog)
Kişinin önceden çıkarılmış ve saklanmış kendi kemik iliğinin infüzyonu.
Syngeneic (Eşsoylu)
Kemik iliğinin aynı olan ikizlerin birinden alınıp diğerine verilmesi.
B cells: (B hücreleri) Kemik iliğinde gelişen ve antikor kaynağı olan beyaz kan hücreleri. B lenfositleri olarak da bilinir.
Basophil: (Bazofil) Bir çeşit beyaz kan hücresi. Bazofiller grönülositlerdir.
Bioimmunotherapy: Bağışıklık sisteminin enfeksiyon ve hastalıklara karşı savaşabilme yetisini uyarmak veya iyileştirmek için yapılan tedavi.
Biological therapy: (Biyolojik terapi) Vücudun bağışıklık sisteminin kansere karşı savaşmak ya da bazı kanser tedavilerinin yan etkileri azaltmak için direkt veya dolaylı olarak kullanımı.
Biopsy: (Biyopsi) Mikroskopik muayene için alınan doku parçası.
Blasts: Olgunlaşmamış kan hücreleri.
C
Cancer: (Kanser) Habis hücrelerin kontrol edilemediği ve vücudun diğer parçalarına yayıldığı bir hastalık.
Carcinogen:(Kanserojen) Kansere neden olan madde. Örneğin sigara içinde var olan nikotin kanserojen bir maddedir.
Central venous catheter: Kalbin yanında geniş bir damara cerrahi olarak yerleştirilen ve göğüs veya karından çıkan özel bir intravenöz tüp. Kateter ilaçları, sıvıları veya kan ürünlerini vermeye ve kan numuneleri almaya yarar.
Chemotherapy: (Kemoterapi) Kanserin ilaçlarla tedavisi. Terim genellikle kanseri tedavi etmek için verilen hücreleri tahrip edici ilaçlar için kullanılır.
Adjuvant chemotherapy
Genellikle tüm bulunan tümörler cerrahi ya da ışın tedavisi ile alındıktan sonra, kalan kanser hücrelerini öldürmek için verilen kemoterapi.
Combination chemotherapy
Kanser tedavisi süresince birden fazla ilacın kullanılması.
Chronic: (Kronik) Uzun zamandan beri süren.
Colony-stimulating factor (CSF): Kemik iliğinin daha fazla hücre üretmesini sağlamak için kullanılan enjekte edilebilir madde.
Carcinoma: (Karsinoma) Epitelyal hücrelerden gelişen kötü huylu tümör (oluştuğu yerdeki tahribatına ilaveten komşu dokulara yayılma, lenf yollarıyla uzak organ metastazları gösterir.
Cauterization: Anormal hücreleri yok etmek için ısı kullanımı.
Cell: (Hücre) Her organizmanın temel birimi.
Cell differentiation: (Hücre Farklılaşması) Hücrenin yapı veya görev bakımından kendine has özellik taşıyacak şekilde gelişmesi; farklılaşma.
Chronic leukemia: (Kronik Lösemi) Yavaş ilerleyen lösemi.
CNS prophylaxis: Merkezi sinir sistemine yapılan kemoterapi veya radyasyon tedavisi.
Colony-stimulating factors: Kan hücrelerinin üretimini sağlayan maddeler. CSF ile tedavi, kan oluşturan dokunun, kemoterapinin ve ışın tedavisinin etkilerinden kurtulmasına yardımcı olabilir.
Combination chemotherapy: (Kombinasyon Kemoterapi) Daha etkili sonuçlar elde etmek için iki veya daha fazla kimyasalın kullanıldığı tedavi.
Computed tomography: (Bilgisayarlı Tomografi) Hasta çevresinde dairesel dönüş gösteren x ışını tüpünden dokulara geçen ışınların dedektörler aracılığı ile kaydedilerek bilgisayardaki matematiksel işlem sonucu, incelenen vücut bölgesi veya organın kesitler halinde görüntülenmesi; bilgisayarlı tomografi (monitör ekranında siyah-beyaz veya renkli olarak beliren görüntü, filme alınır).
CBC (complete blood count): (Tam kan sayımı) Kanın bir milimetreküpündeki etritrosit, lökosit ve trombosit miktarının sayımı.
Chronic myelogenous leukemia (CML): (Kronik miyeloid lösemi) Yavaş ilerleyen bir hastalıktır ve kemik iliğindeki grönülositlerin artmış üretimi olarak tanımlanır.
Consolidation: (Konsolodisyon) Hayatta kalan kanser hücrelerini yok etmek için yeni ilaç kombinasyonları oluşturan protokol.
Cytomegalovirus (CMV): İmmünosupresyonlu hastalarda öldürücü enfeksiyonlara neden olabilecek herpes virüsler grubundan bir tanesi.
Cytotoxic: (Hücre öldürücü) Hücrelerin ölümüne neden olan.
D
Donor: (Donör) Kan, kemik iliği vs bağışında bulunan kişi; verici.
Drug resistance: (İlaç Direnci) Hücrelerin belirli bir ilacın etkilerine direnç gösterebilmesinin sonucu.
Dysphagia: (Disfaji)Yutma güçlüğü.
Dyspnea: Nefes almada güçlük veya acı; nefes darlığı.
Dysuria: Zor ya da ağrılı idrar yapma; disüri.
Diagnosis: (Tanı) Hastalığın teşhisi; tanı; belirtilere göre ait olduğu hastalığın belirlenmesi; teşhis koyma; diagnoz.
Delayed intensification: Kalan kanser hücrelerini öldürmek için tedavi.
E
Electrocardiogram (EKG or ECG): Kalbin elektriksel faaliyetinin kayıtlarını alan test; elektrokardiyograf ile elde edilen çizelge.
Erythrocyte: (Alyuvar) Oksijeni vücudun hücrelerine taşıyan ve karbondioksiti uzaklaştıran kırmızı kan hücresi; alyuvar; eritrosit.
Extravasation: (Ekstravasyon) İntravenöz sıvıların ya da ilaçların infüzyon bölgesini çevreleyen dokuya sızması. Bu doku hasarına yol açabilir.
Erythroleukemia: (Eritrolösemi) Kanda genç eritrosit ve lökositlerin aşırı miktarda artışı ve bir kısmının atipi göstermesi ile belirgin öldürücü seyir gösteren ağır anemi; eritrolösemi.
Etiology: (Etyoloji) Hastalık sebeplerini araştırıp inceleyen bilim dalı..
F
Fluoroscopy: (Flüoroskopi) İç organları hareket ederken izlemeyi mümkün kılan bir x-ışını yöntemi.
Fluorouracil: Bir antikanser ilacı; sitostatik olarak kullanılan bir ilaç.
Follicles: (Folikül) Saçın uzadığı kesecikler; küçük kese veya kese şeklinde oluşum; özellikle salgı yapan kese şeklinde küçük bez; folikül.
Fractionation: (Damıtma)Toplam radyasyon terapisi dozunu daha küçük, eşit birkaç doza bölerek birkaç günde verme.
Finger poke: Labratuvar teknisyeninin küçük bir kan örneği almak için parmak ucunu delmesi.
G
Granulocyte: (Granülosit) Bakteriyi öldüren bir çeşit beyaz kan hücresi; sitoplazmasında granüller gösteren lökosit; granüllü lökosit; granülosit.
Gene: (Gen) Kromozom üzerinde yerleşmiş, kalıtsal özellikleri taşıyanirsiyet birimi; genetik unsurun -ultramikroskopik- en küçük parçası; gen.
Gene deletion: (Gen Kaybı) Bir genin tamamen kaybedilmesi veya eksikliği.
Genetic: (Genetik) Genlerdeki DNA ile aileden çocuklara geçen, kalıtsal; genlerle ilgili.
Graft-versus-host disease: (Graftın Alıcıyı Reddi) Nakledilen kemik iliğinin hastanın kendi dokusuna verdiği bir tepki;
Graft: Bir kişiden (donör) alınıp diğerine (alıcı) nakledilen doku.
H
Hematologist: (Hematolog) Kan ve kemik iliği sorunlarında uzmanlaşmış doktor; hematoloji uzmanı; hematolojist.
Hematology: (Hematoloji) Kan, kan yapıcı organlar ve kan hastalıkları ile ilgili tıp dalı..
Hormones: (Hormon) İç salgı bezi tarafından salgılanarak kana geçen madde.
Human leukocyte antigen test (HLA): (Lökosit antigen testi) Donörle alıcının kanlarının veya kemik iliğinin nakil için uygun olup olmadığını görmek amacıyla yapılan özel bir kan testi.
I
Immunity (Immune system): (Bağışıklık Sistemi) Vücudun hastalık veya alerji oluşturan etkene karşı önceden direnç kazanması hali; bağışıklık; immunite. Immunosuppression: (immünosupresyon ) Vücudun antijene karşı göstereceği cevabın önlenmesi; özellikle doku implantasyonunda vücudun dokuyu kabullenmesi için bağışıklığın ortadan kaldırılması. Immunotherapy: (immünoterapi) Herhangi bir antijen’e karşı vücutta yapay bağışıklık oluşturma; bu amaçla yapılan tedavi. Infiltration: (İnfiltrasyon) Sıvının veya ilaçların dokulara sızması ki bu şişliğe neden olabilir. Infusion: (İnfüzyon)Sıvıları veya ilaçları yavaş şekilde ven içine veya deri altına verme. Infusion pump: (İnfüzyon pompası) Ölçülmüş miktarlarda sıvı veya ilaçları belirli bir zamanda kan akışına veren bir aygıt. Injection: (Enjeksiyon) Damar, doku, kanal veya boşluk içine şırınga aracılığıyla herhangi bir sıvı (ilaç vb.) verme; zerk; enjeksiyon.
Intramuscular (IM) injection
Kas içine enjeksiyonIntravenous (IV) injection
Damar içine enjeksiyon.Subcutaneous injection
Deri altında kaba dokuya enjeksiyon.
Interferon: Virüsle karşılaşan hücrede enfeksiyona karşı kendisini koruyucu olarak gelişen protein yapısında bir madde. Interleukin: (interlökin) Vücut tarafından bırakılan doğal olarak üretilen kimyasal.
Immunodeficiency: (Bağışıklık yetersizliği)Kişide herhangi bir sebeple yeterli bağışıklık oluşamaması hali. Incidence: (Insidans) Oluş veya görülüş sıklığı; hastalığın görülüş oranı.
Intravenous-access line: Çeşitli solüsyonların yada ilaçların direkt olarak kan içerisine infüzyonunu sağlayan damar içine yerleştirilen ve boruya bağlı olan içi boş bir metal, veya plastik tüp.
J
Juvenile myelomonocytic leukemia: (Juvenil myelomonositik lösemi) Kanser hücrelerinin sıklıkla cilt, akciğer veya bağırsakların dokularına yayıldığı çocukluk çağı lösemisinin az görülen bir şekli.
K
Kan hücreleri: Kemik iliğinde üretilen çok ufak yapılar, kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri ve trombositlerden oluşur. Kan Sayımı: Kan numunesindeki kırmızı ve beyaz kan hücrelerinin ve trombositlerin sayısı. Kemik İliği: Kemik iliği; kemiğin ortasındaki boşluğu dolduran, beyaz ve kırmızı kan hücrelerini ve trombositleri üreten yumuşak madde. Kemik İliği biopsisi ve aspirasyonu: Kemik iliği biyopsi ve aspirasyonu. Kemik iliği numunesi çekmek için kemiğin içine bir iğne sokma prosedürüdür.
L
Leukemia: (Lösemi) Kemik iliği ve lenfoid dokularda aşırı lökosit oluşması ve kanda aşırı lökosit artımı ile belirgin öldürücü hastalık; lösemi.
acute lymphoblastic: (Akut lenfoblastik) Genellikle 15 yaşın altındaki çocuklarda görülen, olgunlaşmamış lenfositler ve onların daha ilkel şekillerinin artışı ile belirgin akut lösemi.
acute myeloblastic: (Akut miyeloblastik) Miyeloblastların artımı ile belirgin, anemi, granülositopeni ve trombositopeninin de eşlik ettiği akut lösemi.
chronic myelogenous: (Kronik myeloid) Miyelosit ve miyeloblastların artışı ile belirgin, aşırı granülositoz ve bazen trombositozun da eşlik ettiği kronik lösemi; kronik miyelositik lösemi (vakaların %90ında lökosit kültüründe kromozom anomalisi-Filadelfiya kromozomu- görülür.
Leukocyte: (Akyuvar) Beyaz kan hücresi; lökosit.
Leukopenia: (Lökopeni)Kanda lökosit sayısının azalışı.
Lymphocytes: (Lenfosit) Virüsleri öldüren ve yabancı maddelerin saldırısına karşı savunma yapan beyaz kan hücreleri.
Lymphoid: (Lenfoid) Lenf sistemine ait, bir çeşit beyaz kan hücresi. Aynı zamanda lenfositlerin geliştiği dokuyla ilgili.
M
Metastasize: (Metastaz) Kanserin bir organdan diğer bir organa geçmesi; bu şekilde yayılması.
Monoclonal antibodies: (Monoklonal Antikor )Tanı veya tedavi amacıyla kanser hücrelerindeki hedefleri bulmaları çiçin özel olarak tasarlanmış yapay olarak meydana getirilmiş antikorlar.
Myelosuppression: Kırmızı kan hücrelerinin, trombositlerin ve bazı beyaz kan hücrelerinin üretiminde düşüş.
Maintenance therapy: (Bakım Tedavisi) Relapsi önlemek için remisyonda olan lösemi hastalarına verilen kemoterapi.
Monocyte: (Monosit) Beyaz kan hücresinin bir cinsi; tek çekirdek gösteren iri lökosit.
Myelodysplastic syndrome: (Miyelodisplastik sendrom) Prelösemi olarak da adlandırılan myelodisplastik sendromlar, kemik iliğinin normal fonksiyonda olmadığı veya normal kan hücrelerinin yetersiz yapıldığı hastalıklardır. (Bkz. Preleukemia)
Myelogenous: (Myeloid) Beyaz kan hücresinin bir cinsi; kemik iliğinden kaynaklanan, kemik iliği hücrelerinden gelişen.
Maintenance: AAL tedavisi için lösemi protokolünün parçası. Yoğun indüksiyon ve konsolidasyon fazlarını takip eder ve kalan kanser hücrelerinin yok edilmesine yardımcı olur.
N
Neutropenia: (Nötropeni) Bir çeşit beyaz kan hücresi; kanda nötrofil lökositlerin ileri derecede azalması; granülopeni.
Neutrophils: (Nötrofil) Kan yoluyla, bakteriyi yok ettikleri enfeksiyon bölgesine taşınan granülositik beyaz hücrelerin en fazlal olanları. Sitoplazmasında nötral boyalarla kolayca boyanan küçük granüller gösteren parçalı çekirdeğe sahip lökosit cinsi; nötrofil lökosit.
O
Oncologist: (Onkolog) Kanser tedavisinde uzmanlaşmış doktor. Bazı onkolojistler belirli bir kanser tedavisi cinsinde uzmanlaşırlar. Örneğin; radyasyon onkolojisti kanser tedavisini radyasyonla gerçekleştirmede ihtisas yapar.
Oncology: (Onkoloji) Kanser tedavisi bilimi; tümörlerin sebepleri, gelişimleri, klinik seyir ve tedavilerini konu alan tıp dalı; onkoloji.
Oncogene: (Onkogen) Normalde hücre büyümesini yöneten fakat tahribata uğradığı (mutasyon) taktirde aynı zamanda kanserin kontrol dışı gelişmesine yardımcı olabilen ya da izin verebilen hücre bölümü.
Otolog: Aynı kişiden.
Otolog Kemik İliği Nakli: Kemik iliğinin bir hastadan çıkarıldığı ve sonra yoğun bir tedavinin akabinde geri verildiği prosedür.
P
Pathology: (Patoloji) Hastalıkların doku ve organlarda meydana getirdiği yapısal ve görevsel değişiklikleri -makroskopik ve mikroskopik- inceleyen tıp dalı; patoloji. Patoloji üzerine uzmanlaşmış doktora patolojist denir.
Petechiae: (Peteşi) Genellikle düşük trombosit sayısının neden olduğu deri altındaki küçük kanama alanları, kırmızı lekeler; sıklıkla löseminin bir semptomudur.
Placebo: (Etkisiz İlaç) Çoğunlukla klinik denemelerde karşılaştırma için kullanılan etkisiz madde; hastanın arzusunu tatmin amacıyla verilen etkisiz ilaç.
Platelet (Plt): Kandaki pıhtılaşmadan sorumlu hücreler.
Port – Implanted: Cerrahi olarak göğüse veya karına derinin hemen altına yerleştirilen çeyrek ölçülü diske bağlı kateter. Tüp geniş bir damara ya da artere direkt olarak kan akışının içine sokulur. Sıvılar, ilaçlar veya kan ürünleri infüze edilebilir ve diskin içersine takılmış bir iğne yoluyla kan çekilebilir.
Prognosis: (Prognoz) Hastalığın muhtemel seyrini, süresini ve sonuçlarını önceden tahmin etme.
Pediatric: (Pediyatrik) Çocuk hastalıkları ile ilgili.
Peripheral blood stem cell transplantation: (Periferal Kan Kök Hücre Transplantasyonu) Kemik iliği nakline benzer bir prosedürdür. Doktorlar hasta lösemi hücrelerini yok etmek için yüksek doz kemoterapi ve radyasyon terapisi almadan önce hastanın kanından sağlıklı gelişmemiş hücreleri çıkarıp saklarlar. Tedavi nedeniyle yok edilmiş hücrelerin yerine yeni kan hücreleri üretebilecek immatüre hücreler hastaya geri verilir
Peripheral stem cell support: (Perifal Kök Hücre Desteği) Kanser tedavisi nedeniyle yok olmuş kan yapıcı hücreleri yerine koyma metodu. Kemik iliğindekilere benzeyen kandaki bazı hücreler (immatüre hücreler) tedaviden önce hastanın kanından alınır. Tedaviden sonra hücreler hastaya geri verilir.
Plasma: (Plazma) Kanın sıvı kısımı.
Plasmapheresis: (Plazmaferez) Kandan bazı proteinleri alma yöntemi. Plazmaferez, multipl miyeloma (kahler) hastalarının kanlarından fazla antikorları almak için kullanılabilir.
Prednisone: (Prednizon) Bir ya da daha fazla antikanser ilaç ile birlikte sıklıkla multipl miyeloma hastalarına verilen bir ilaç. Prednizon hastalığın vücut üzerindeki etkilerini kontrol etmeye yardımcı olmada antikanser ilaçlarla birlikte hareket eder.
Preleukemia: (Prelösemi) Kemik iliğinin normal fonksiyonunda olmadığı bir durumdur. Yeteri kadar kan hücresi üretmemektedir. Bu durum ilerleyebilir ve akut lösemi haline gelebilir. Prelösemi miyelodisplastik sendrom olarak da adlandırılır.
Prophylaxis: (Profilaksi) Hastalığın önlenmesi veya kişinin hastalıklardan korunması; hastalığın oluşmaması için uygulanan tedavi ve önlemlerin tümü.
Protocol: (Protokol) Bir tedavi planı. Bir çocuğun kanser tedavisi için “reçete”. Alınacak ilaçların, ne zaman alınacaklarının, ve hangi dozlarda olacağının taslağını çıkarır. Aynı zamanda prosedürlerin tarihlerini de içerir (örneğin; kemik iliği aspirasyonu çizelgesi).
Q
R
Radiation therapy: (Radyoterapi) Kanser hücrelerini öldürmek için yüksek enerjili ışın (x ışınları gibi) ile tedavi. Radyasyon vücut dışından da gelebilir (eksternal radyasyon) direkt olarak tümör içine yerleştirilmiş radyoaktif maddelerden de (implant radyasyon).
Recurrence: Hastalık belirtilerinin geçişini takiben yeniden başlaması; hastalığın nüksetmesi; nüks.
Red blood cells (Erythrocytes): (Eritrosit) Dokulara oksijen taşıyan ve onlardan karbondioksiti alan kan hücreleri.
Relapse: İyileşmeyi takiben hastalığın yeniden başlaması; nüksetme; alevlenme,
Remission: (Remisyon) Hastalık belirtilerinin hafiflemesi veya kaybolması; hastalık belirtilerinin hafiflediği veya kaybolduğu devre; özellikle iki nüks arasında bu nitelikle belirgin devre.
Risk factor: (Risk Faktörü) Kişide kanseri geliştirebilecek herhangi bir şey; örneğin, sigara içmek ve akciğer kanseri.
Rad: Absorbe edilen ışın dozu; rad. Radyasyonun absorbe edilen dozunun ölçü birimi.
S
Side effects: (Yan Etki) Hastalık tedavisi için kullanılan ilaçların ikincil etkileri. Tedavi sağlıklı hücreleri etkilediğinde problemler ortaya çıkar. Kanser tedavisinin genel yan etkileri; yorgunluk, bulantı, kusma, düşük kan hücresi sayımları, saç kaybı ve ağız yaralarıdır.
Stomatitis: (Mukoza İltihabı) Ağız boşluğunu çevreleyen mukozanın geçici iltihabı; ağız iltihabı ve ağrısı.
Stem cells: (Kök Hücre) Kendisinden, olgun hücre oluşturacak olan hücre; öncü hücre. Tüm kan hücrelerinin geliştiği hücreler.
T
Thrombocytopenia: (Trombositopeni) Kanda trombosit sayısının ileri derecede azalışı. Platelet sayısı çok düşük ise kanama ortaya çıkabilir.
Tissue: (Doku) Aynı cins hücrelerin oluşturduğu küme; doku.
Transformation: (Transformasyon) Normal bir hücrenin değişime uğrayarak habis hale gelmesi.
Tumor marker: (Tümör Belirliyicisi) Kanda veya diğer vücut sıvılarında kişinin kanser olduğunu belirten madde.
T cell: (Bağışıklık sistemi hücresi) Enfeksiyonlu hücrelere, yabancı dokulara, ve kanser hücrelerine saldıran ,timus bezinden türeyen, bir lenfosit çeşitidir.
Thymus: (Timüs) Gögüs kafesinin arkasında akciğerlerin arasına yerleşmiş, lenf dokusundan yapılı iki loptan ibaret kanalsız küçük bez. Bağışıklık sisteminde büyük rolü vardır.
U
Undifferentiated:: (Farklılaşmamış) Yapı ve şekil bakımından belli bir görevle yükümlü doku hücresi haline dönüşmemiş hücre.
V
Virus: (Virüs) Ancak elektron mikroskobu aracılığıyla görülebilen süzgeçten geçebilme yeteneğine sahip bakteriden küçük mikroorganizma; virüs.
W
White blood cells (WBC): Beyaz kan hücresi; akyuvar; lökosit.
White blood count (WBC): Kan numunesinde görülen beyaz kan hücrelerin sayısı.
X
X-ray: Hastalığın teşhis ve tedavisinde kullanılan yüksek enerjili elektromanyetik radyasyon. (Bkz. Radyasyon terapi)
Y
Z